Ngành xây dựng đang đứng trước một thách thức lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường và chủ động hấp thụ, lưu trữ CO2 từ khí quyển. Với việc tiêu thụ khoảng 32% năng lượng toàn cầu và đóng góp 34% tổng lượng phát thải toàn cầu, ngành này cần đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải để hướng tới một tương lai bền vững. Một trong những giải pháp hứa hẹn giúp giảm thiểu tác động môi trường là việc sử dụng vật liệu xây dựng phát thải âm, hay còn gọi là carbon-negative materials.
Vật liệu phát thải âm được hiểu là những vật liệu có khả năng hấp thụ và lưu trữ nhiều CO2 hơn lượng phát thải trong suốt vòng đời của chúng. Sự ra đời của loại vật liệu này không chỉ là đổi mới công nghệ đơn thuần mà còn phản ánh áp lực từ thị trường tài chính xanh. Các báo cáo ESG (Environmental, Social and Governance) ngày càng chú trọng đến phát thải embodied carbon trong vật liệu xây dựng. Bên cạnh đó, cơ chế Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) của EU đang tạo ra động lực cho việc giảm phát thải trong sản xuất xi măng và thép, những vật liệu then chốt trong ngành xây dựng.
Hiện nay, một số công nghệ vật liệu phát thải âm đang được nghiên cứu và áp dụng, bao gồm công nghệ CCU Concrete (Carbon Capture and Utilization), vật liệu composite mycelium, và cát olivine. Công nghệ CCU Concrete tích hợp CO2 được thu giữ vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững. Những công nghệ này không chỉ giúp giảm thiểu tác động môi trường mà còn mở ra những cơ hội mới cho ngành xây dựng.
Tuy nhiên, việc thương mại hóa vật liệu xây dựng phát thải âm vẫn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Một trong những rào cản chính là chi phí cao, cùng với đó là sự thiếu thống nhất về tiêu chuẩn và định nghĩa trên toàn cầu. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành này, các chính phủ cần thiết kế và thực hiện các chính sách khuyến khích phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng và phổ biến vật liệu phát thải âm.
Cơ hội thương mại hóa vật liệu xây dựng phát thải âm đang mở ra thông qua các kênh tài chính xanh. Theo ghi nhận của UNEP FI, có sự gia tăng đáng kể trong các cải cách chính sách và quy định trên toàn thế giới, với nhiều quốc gia thiết lập các khung tài chính net-zero. Thị trường CBAM mở rộng cũng tạo động lực đầu tư vào vật liệu carbon-negative, giúp các doanh nghiệp có thêm nguồn lực để phát triển và áp dụng công nghệ mới.
Ở Việt Nam, chúng ta đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại COP26, và đã thiết lập các chương trình quốc gia bao gồm Chiến lược Tăng trưởng Xanh và một số kế hoạch thực hiện liên quan. Việc cập nhật NDC 3.0 vào năm 2025 sẽ giúp Việt Nam tích hợp các mục tiêu giảm phát thải carbon trong ngành xây dựng vào chiến lược khí hậu quốc gia. Đây là một bước tiến quan trọng, giúp Việt Nam không chỉ giảm thiểu tác động môi trường mà còn góp phần vào nỗ lực toàn cầu chống biến đổi khí hậu.
Trước những thách thức và cơ hội đan xen, việc đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển và áp dụng vật liệu xây dựng phát thải âm là một hướng đi quan trọng cho ngành xây dựng trong thời gian tới. Với sự chung tay của các cấp chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng, chúng ta có thể hiện thực hóa mục tiêu giảm phát thải, hướng tới một tương lai bền vững cho thế hệ tương lai.
