Hiện nay, việc lựa chọn ngành nghề của nhiều bạn trẻ bị chi phối bởi những định kiến về giới, danh tiếng, thu nhập… Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tương lai cá nhân mà còn lãng phí nguồn lực xã hội. Theo bản tin thị trường lao động quý 2-2025 của Bộ Nội vụ, số người thất nghiệp trong quý 2-2025 đã tăng lên 1,06 triệu người, cao hơn 25.000 người so với quý trước và tăng khoảng 13.300 người so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, tỷ lệ thất nghiệp trong thanh niên cũng tăng thêm 0,26%, mặc dù các công ty tăng tuyển dụng.

Nghịch lý này đặt ra nhiều vấn đề, trong đó có việc chọn ngành nghề ở giới trẻ hiện nay. Nhiều học sinh và phụ huynh đặt quá nặng yếu tố thu nhập, cho rằng nghề dễ giàu mới đáng học nên đổ xô vào các ngành được cho là ‘hot’ trên thị trường lao động, dẫn đến cầu vượt quá cung. Văn hóa Á Đông cũng khiến một số phụ huynh, học sinh có những định kiến về giới khi chọn ngành nghề. Nhiều bạn trẻ đã từ bỏ ước mơ về ngành học vì lo sợ áp lực giới tính trong thời gian học, cũng như quá trình tìm việc sau này.

Các nhà nghiên cứu tâm lý học phát triển và khoa học thần kinh khẳng định năng lực nghề nghiệp không phân biệt giới, mà là do định hướng xã hội. Tuy nhiên, nhiều bạn trẻ chọn ngành trái sở thích chỉ vì muốn vào trường ‘top’. Lấy tên trường làm thước đo thành công là một cách hiểu sai về thương hiệu giáo dục. Điều này xuất phát từ tâm lý sính danh tiếng, hiệu ứng truyền thông về những bảng xếp hạng các cơ sở giáo dục đại học.

Tư duy trọng bằng cấp cũng khiến nhiều bạn không mặn mà với cao đẳng nghề. Trong khi các nước phát triển coi trọng việc học nghề thì ở Việt Nam, học nghề lại bị nhiều người coi là thua cuộc, thất bại. Hiện thực phũ phàng người người đại học, nhà nhà đại học, nhưng rồi vẫn khó tìm việc với tấm bằng cử nhân đang đặt dấu hỏi lớn trong việc lựa chọn con đường bước vào thị trường lao động của các bạn trẻ hiện nay.

Chọn nghề sai: tăng thất nghiệp, lãng phí nguồn nhân lực. Sai một ly, đi một dặm. Chọn ngành không phù hợp khiến nhiều bạn chán học, bỏ học. Không chỉ mất niềm tin vào bản thân, các em còn cảm thấy khó khăn trong việc định danh nghề nghiệp, đến khi học xong, lại làm trái ngành trái nghề. Nhìn từ góc độ toàn cảnh xã hội, định kiến ngành nghề sẽ dẫn đến việc học sai ngành sai nghề. Hệ quả là tình trạng ngành thiếu ngành thừa, lãng phí nguồn nhân lực, gia tăng tình trạng thất nghiệp dù có bằng đại học.

Chọn nghề là hành trình cá nhân, có ý nghĩa quyết định cuộc đời mỗi người. Tương lai không dành cho người đi theo lối mòn định kiến. Chúng ta phải hiểu rõ chính mình, bằng cách thẳng thắn trả lời những câu hỏi: ‘muốn gì?’, ‘giỏi gì?’, ‘sống vì giá trị nào?’ thông qua việc sử dụng các công cụ trắc nghiệm nghề nghiệp khoa học. Gia đình, nhà trường, xã hội cũng cần chung tay tiếp sức, giúp các em mở rộng cánh cửa ngành nghề tương lai, không nên vô tình dựng thêm những rào chắn vô hình.

Thị trường lao động cuối năm hiện nay đang trải qua một giai đoạn phức tạp, đan xen giữa những cơ hội và thách thức đối với cả người lao động và doanh nghiệp. Mặc dù tình hình kinh tế chung vẫn còn nhiều khó khăn và thách thức, nhiều doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực khác nhau đang có nhu cầu tuyển dụng lao động tăng cao. Xu hướng này mở ra cơ hội cho người lao động tìm kiếm các cơ hội việc làm mới với mức lương hấp dẫn hơn, phù hợp với kỹ năng và kinh nghiệm của họ.

Các chuyên gia dự báo rằng nhu cầu tuyển dụng trong một số ngành sẽ tăng mạnh trong thời gian tới. Ngành công nghệ thông tin và dịch vụ vẫn tiếp tục là một trong những lĩnh vực dẫn đầu về nhu cầu tuyển dụng, do sự phát triển không ngừng của thời đại kỹ thuật số. Ngoài ra, các ngành như y tế, giáo dục và năng lượng tái tạo cũng dự kiến sẽ có sự gia tăng đáng kể về nhu cầu lao động. Điều này không chỉ mở ra cơ hội cho người lao động tìm kiếm việc làm trong các ngành này mà còn yêu cầu họ phải nâng cao kỹ năng và trình độ chuyên môn để đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội, thị trường lao động cuối năm cũng đối mặt với nhiều thách thức. Một trong những thách thức lớn nhất là vấn đề về kỹ năng và chất lượng lao động. Nhiều doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm lao động có kỹ năng và kinh nghiệm phù hợp với yêu cầu của họ. Điều này đòi hỏi người lao động phải không ngừng học hỏi và nâng cao kỹ năng của mình để có thể đáp ứng được nhu cầu của thị trường. Đồng thời, các cơ quan quản lý và đào tạo cũng cần phải có những chính sách và chương trình đào tạo phù hợp để hỗ trợ người lao động phát triển kỹ năng và kiến thức cần thiết.

Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng cần phải quan tâm đến việc tạo ra môi trường làm việc tốt và chính sách đãi ngộ hấp dẫn để thu hút và giữ chân nhân tài. Việc nắm bắt được xu hướng và yêu cầu của thị trường lao động sẽ giúp người lao động cũng như các cơ quan quản lý có những quyết sách phù hợp, hỗ trợ hiệu quả cho quá trình phát triển kinh tế – xã hội. Thông qua việc hiểu rõ nhu cầu và thách thức của thị trường lao động, các bên liên quan có thể cùng nhau xây dựng một môi trường lao động tích cực và phát triển bền vững.

Chính vì vậy, để tận dụng được các cơ hội và vượt qua thách thức, người lao động và doanh nghiệp cần thiết phải cập nhật thông tin về thị trường lao động và có kế hoạch phù hợp. Người lao động có thể tìm hiểu về các cơ hội việc làm và yêu cầu của doanh nghiệp thông qua các trang web tuyển dụng và các kênh thông tin khác. Trong khi đó, doanh nghiệp cần phải có chiến lược tuyển dụng và phát triển nhân sự hiệu quả để có thể thu hút và giữ chân nhân tài. Sự hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau giữa người lao động, doanh nghiệp và các cơ quan quản lý sẽ là chìa khóa để xây dựng một thị trường lao động phát triển và bền vững.