Cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine đã bước vào giai đoạn kéo dài hơn ba năm rưỡi, với sự chênh lệch đáng kể về quân sự, kinh tế và nguồn nhân lực giữa hai bên. Các chuyên gia quốc tế đã đưa ra đánh giá rằng quân đội Nga đang vượt trội hơn quân đội Ukraine về mọi mặt, bao gồm ngân sách quốc phòng, số lượng quân nhân, quy mô hạm đội và các thiết bị quân sự khác.

Hội đồng Quan hệ đối ngoại (CFR) của Mỹ cho biết cuộc xung đột dường như đã lâm vào bế tắc, với tiền tuyến trải dài gần 1.000km và Nga kiểm soát khoảng 20% lãnh thổ Ukraine. Tương quan lực lượng giữa Nga và Ukraine cho thấy Nga vẫn duy trì được lợi thế quân sự. Theo báo cáo của Tình báo Mỹ, khoảng 750.000 binh sĩ Nga đã thiệt mạng hoặc bị thương, trong khi Ukraine hứng chịu hơn 425.000 trường hợp thương vong.

Hiện nay, Nga ước tính có 1,2 triệu lính đang tại ngũ, trong khi Ukraine có khoảng 880.000 quân nhân. Tỷ lệ thương vong cao đã gây căng thẳng cho quân đội của cả hai nước. Ukraine đã điều chỉnh chiến thuật để thích ứng với tình trạng thiếu hụt nhân lực, sử dụng máy bay không người lái (UAV) công nghệ cao để làm chậm các bước tiến và gây thương vong lớn cho đối phương.

Ukraine cho biết họ đã sản xuất 2,2 triệu UAV năm ngoái và đặt mục tiêu xuất xưởng 4,5 triệu chiếc trong năm nay. Về năng lực khí tài, Nga đã mất 3.000 xe tăng, 9.000 xe chiến đấu bộ binh và xe bọc thép chở quân, 13.000 khẩu pháo và 400 hệ thống phòng không kể từ đầu xung đột. Tuy nhiên, Nga dự kiến sẽ có thêm 1.500 xe tăng, 3.000 xe bọc thép và 200 tên lửa Iskander và tên lửa hành trình trong năm nay.

Ukraine đã vượt qua tình trạng thiếu hụt đạn dược và hiện có nền tảng công nghiệp quốc phòng mạnh gấp 10 lần so với thời gian đầu xung đột. Tướng Christopher Cavoli, Tổng tư lệnh tối cao Lực lượng đồng minh châu Âu của NATO, cho biết Ukraine hiện có đủ loại vũ khí, gồm cả UAV, các hệ thống pháo binh và tên lửa Javelin, có thể phá hủy xe tăng và các thiết bị khác của Nga.

Quân đội Nga đang trải qua một quá trình tái thiết nhanh chóng sau hơn ba năm xung đột với Ukraine. Các nhà phân tích phương Tây cho rằng, mặc dù chịu tổn thất nặng nề, quân đội Nga đã lớn mạnh hơn nhiều so với thời kỳ đầu xung đột. Tướng Lục quân Mỹ Christopher Cavoli, Tư lệnh Bộ Tư lệnh châu Âu của Mỹ (EUCOM) kiêm Tư lệnh Quân đồng minh tối cao NATO ở châu Âu (SACEUR), đã đưa ra một báo cáo chi tiết trước Ủy ban Quân vụ của Thượng viện Mỹ về tình hình quân đội Nga.

Trong báo cáo của mình, ông Cavoli cho biết quân đội Nga đã mất khoảng 920.000 lính thương vong trong cuộc xung đột ở Ukraine. Tuy nhiên, quân đội Nga đang tái thiết và phát triển với tốc độ nhanh hơn dự đoán. Hiện tại, quân đội Nga duy trì hơn 600.000 binh sĩ tại tiền tuyến Ukraine, mức tập trung quân cao nhất kể từ đầu xung đột. Điện Kremlin đã ra lệnh mở rộng quân đội với mục tiêu đạt tới 1,5 triệu quân thường trực. Để hoàn thành mục tiêu này, quân đội Nga đang tuyển thêm khoảng 30.000 lính mỗi tháng.

Tuy nhiên, con số này không đủ để duy trì cả việc mở rộng lẫn phục vụ chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine. Năm ngoái, Moscow được tin đã mất 400.000 binh sĩ do giao tranh, nhưng đã bù đắp tổn thất với tỷ lệ gần như 1-1. Sự gia tăng quân số này cho thấy nỗ lực của Nga trong việc củng cố lực lượng và duy trì sự hiện diện quân sự ở Ukraine.

Về phía Ukraine, các chuyên gia của Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế (IISS) nhận định rằng năm 2024 sẽ là một năm khó khăn đối với Ukraine trên tiền tuyến. Tuy nhiên, các lực lượng vũ trang của Ukraine đã hạn chế được những bước tiến của quân Nga và gây tổn thất cho Moscow. Mặc dù vậy, quân đội Ukraine đang gặp khó khăn về nhân lực, đặc biệt là về quản lý và phân bổ.

Một số lữ đoàn mới thành lập đã trải qua quá trình thành lập hỗn loạn, với việc toàn bộ các tiểu đoàn bị tách ra và được điều động bổ sung cho các lữ đoàn tiền tuyến đã bị suy yếu. Quân đội Ukraine chỉ có đội hình chỉ huy đặc biệt trên cấp lữ đoàn, khiến việc liên lạc và phối hợp giữa các lữ đoàn trở nên không đồng đều và khó khăn. Tỷ lệ hao hụt quân số của các tiểu đoàn bộ binh vẫn cao nhất, với số lượng nhân sự được báo cáo chỉ vào khoảng 20-30% tổng quân số.

Nếu giải quyết được những vấn đề trên, Ukraine có thể cải thiện đáng kể năng lực quân sự của mình. Việc tăng cường quản lý, phân bổ và bổ sung nhân lực sẽ giúp quân đội Ukraine trở nên mạnh mẽ hơn trong cuộc xung đột với Nga. Các chuyên gia nhận định rằng, với những nỗ lực và điều chỉnh phù hợp, Ukraine có thể đạt được những thành tựu quan trọng trên chiến trường.

Thông tin về tình hình quân đội Nga và Ukraine hiện tại cho thấy cả hai bên đều đang trải qua những thách thức và thay đổi lớn. Quân đội Nga đang trong quá trình tái thiết và mở rộng, trong khi quân đội Ukraine đang nỗ lực để cải thiện năng lực quân sự của mình. Cuộc xung đột ở Ukraine vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp và đòi hỏi sự quan tâm, phân tích kỹ lưỡng từ cộng đồng quốc tế.

Hệ thống phòng thủ tên lửa và phòng không Patriot do Mỹ viện trợ cho Ukraine đang gặp phải những thách thức đáng kể trong việc đánh chặn các tên lửa đạn đạo của Nga. Theo báo cáo từ Wall Street Journal, trong vài tháng gần đây, radar của hệ thống Patriot đã không thể phát hiện các tên lửa đạn đạo như Iskander-M hoặc Kinzhal. Điều này đã dẫn đến việc lực lượng phòng không Ukraine phải phóng tới 100 tên lửa trong vòng 1,5 đến 2 phút chỉ để đánh chặn một mục tiêu, cho thấy hiệu quả thấp của Patriot trong điều kiện chiến sự hiện nay.

Nguyên nhân của vấn đề này nằm ở sự phát triển của vũ khí Nga. Các tên lửa mới sử dụng quỹ đạo bay phức tạp khiến radar AN/MPQ-53 của Patriot khó phát hiện. Minh chứng cho điều này là các đợt tập kích quy mô lớn của Nga, chẳng hạn như cuộc tấn công vào Kiev ngày 10/7 với hơn 550 máy bay không người lái và tên lửa, bao gồm cả tên lửa đạn đạo.

Quân đội Ukraine đã phải sử dụng một lượng lớn tên lửa PAC-3 đắt đỏ, mỗi quả trị giá khoảng 4 triệu USD, để bảo vệ các mục tiêu trọng yếu. Trong những tuần gần đây, nhiều quan chức Ukraine đã công khai kêu gọi phương Tây cung cấp thêm hệ thống Patriot để bảo vệ bầu trời, đặc biệt là trước nguy cơ mất dần ưu thế phòng không khi kho đạn tên lửa đánh chặn dần cạn kiệt.

Patriot vốn đóng vai trò quan trọng đối với năng lực phòng thủ của Ukraine nhằm đối phó với các cuộc không kích dữ dội của Nga. Tuy nhiên, Lầu Năm Góc đã nắm được những vấn đề mới phát sinh và đang cân nhắc lại việc tiếp tục chuyển giao hệ thống Patriot đến các khu vực giao tranh ác liệt.

Trước tình hình đó, châu Âu đang thúc đẩy một phương án thay thế: hệ thống phòng không SAMP/T do liên doanh Pháp – Italy Eurosam phát triển. Được trang bị radar ARABEL có tầm quét 360 độ và khả năng phát hiện mục tiêu ở khoảng cách hơn 350km, SAMP/T được cho là phù hợp hơn với các mối đe dọa hiện đại.

Hệ thống này chỉ cần 15 người vận hành, trong khi Patriot cần tới 90 người, giúp giảm đáng kể gánh nặng nhân sự. SAMP/T sử dụng tên lửa Aster 30 có khả năng đánh chặn máy bay, máy bay không người lái và tên lửa đạn đạo ở cự ly tối đa 120km. Pháp và Italy khẳng định phiên bản nâng cấp SAMP/T NG sẽ có khả năng đối phó cả với tên lửa siêu vượt âm như Kinzhal, dù triển vọng này vẫn bị giới chuyên gia hoài nghi.

Quân đội Ukraine đã đạt được thành công trong việc phá hủy tổ hợp tác chiến điện tử thử nghiệm của Nga, chuyên được sử dụng để chế áp máy bay không người lái (UAV). Thông tin này được báo cáo bởi Kyiv Independent vào ngày 20/7, cho biết các binh sĩ thuộc Tiểu đoàn Svarog 424 của Lực lượng Hệ thống Không người lái Ukraine đã phát hiện và phá hủy thành công một hệ thống tác chiến điện tử (EW) hiếm và đắt đỏ của Nga, có tên gọi tổ hợp thử nghiệm KOP-2.

Tổ hợp KOP-2 là một thiết bị hiện đại của Nga, được thiết kế để phát hiện và gây nhiễu các UAV đối phương. Với khả năng quét dải tần số vô tuyến rộng, hệ thống này có thể xác định tần số điều khiển của UAV và phát tín hiệu nhiễu công suất lớn nhằm vô hiệu hóa mục tiêu. Thông thường, hệ thống này được triển khai để bảo vệ các mục tiêu chiến lược như hệ thống phòng không và cơ sở hạ tầng quan trọng.

Mặc dù được thiết kế để gây nhiễu UAV đối phương, tổ hợp KOP-2 đã không phát huy hiệu quả trong thực chiến. Theo Tiểu đoàn Svarog, đòn đánh đầu tiên đã làm tê liệt thiết bị, trước khi một đợt tấn công tiếp theo phá hủy hoàn toàn tổ hợp KOP-2. Chiến dịch thành công này cho thấy năng lực ngày càng tinh vi của các đơn vị UAV Ukraine trong việc phát hiện và loại bỏ các mối đe dọa tác chiến điện tử.

Những hoạt động như vậy có ý nghĩa quan trọng khi Nga ngày càng phụ thuộc vào các hệ thống EW để gây gián đoạn hoạt động của UAV Ukraine ở cấp độ chiến thuật. Việc phá hủy tổ hợp KOP-2 cũng cho thấy Ukraine đang tăng cường sử dụng công nghệ UAV và robot trên chiến trường như một phần trong chiến lược tổng thể nhằm giảm tổn thất nhân lực và thích ứng với các mối đe dọa ngày càng thay đổi dọc tuyến mặt trận.

Trong bối cảnh các cuộc tập kích bằng UAV quy mô lớn nhằm vào các thành phố của Ukraine trong những tuần gần đây, Kiev cũng đã gia tăng các đòn tấn công bằng UAV vào Moscow, với hàng chục chiếc bị phóng về phía thủ đô của Nga chỉ riêng trong tuần qua. Điều này cho thấy tình hình xung đột giữa Ukraine và Nga vẫn đang diễn biến phức tạp và căng thẳng.