Mô hình y tế lưu động và tư vấn dinh dưỡng cộng đồng đang trở thành một giải pháp thiết thực và hiệu quả trong việc thu hẹp khoảng cách chăm sóc sức khỏe tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đặc biệt, nhóm phụ nữ mang thai và bà mẹ nuôi con nhỏ tại các khu vực vùng sâu, vùng xa đang được tiếp cận với các dịch vụ y tế cơ bản và chăm sóc dinh dưỡng một cách tốt hơn.

Trước đây, tại nhiều xã vùng sâu vùng xa, việc tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản, đặc biệt là chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ và trẻ em, vẫn còn nhiều rào cản. Từ khoảng cách địa lý, thiếu nhân lực, phương tiện đến rào cản ngôn ngữ đã khiến cho việc tiếp cận dịch vụ y tế trở nên khó khăn. Trong bối cảnh đó, mô hình y tế lưu động và tư vấn dinh dưỡng tại chỗ – ngay tại thôn bản – đã được triển khai nhằm đưa dịch vụ y tế đến gần hơn với người dân.

Thay vì chỉ tập trung tại trạm y tế xã, nhiều địa phương đã tổ chức các đội y tế cơ động, phối hợp cùng cán bộ y tế thôn bản để cung cấp viên sắt, hướng dẫn thực hành bữa ăn dinh dưỡng, cân đo đánh giá thể trạng định kỳ và tư vấn chăm sóc thai sản tận nơi cho các bà mẹ. Mô hình này không chỉ giúp phụ nữ dân tộc thiểu số được tiếp cận dịch vụ y tế đầy đủ hơn, mà còn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về dinh dưỡng – điều vốn còn rất hạn chế tại nhiều vùng.

TS.BS Huỳnh Nam Phương, Trưởng Phòng Quản lý khoa học – Viện Dinh dưỡng, ngành Y tế và chính quyền địa phương đã và đang triển khai nhiều hoạt động nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ và trẻ em vùng dân tộc thiểu số. Các hoạt động này gồm bổ sung viên sắt/axit folic định kỳ hoặc viên đa vi chất cho phụ nữ mang thai và sau sinh tại tuyến xã, tư vấn dinh dưỡng, chăm sóc thai kỳ, nuôi con bằng sữa mẹ thông qua mạng lưới cán bộ y tế thôn bản.

Mô hình chăm sóc dinh dưỡng trong 1000 ngày đầu đời được áp dụng tại nhiều xã vùng III trong khuôn khổ của Dự án 7 Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo mô hình chuẩn. Đến năm 2025 sau 3 năm triển khai, đã có 687 xã có mô hình đạt chuẩn trên tổng số 1354 xã vùng III toàn quốc. Một số địa phương còn phối hợp với tổ chức quốc tế như Tầm nhìn thế giới, Save the Children thực hiện mô hình ‘Câu lạc bộ dinh dưỡng’, hỗ trợ thay đổi hành vi tích cực.

Tuy nhiên, việc triển khai vẫn gặp không ít khó khăn về nguồn lực, nhận thức cộng đồng và tính bền vững. Vì vậy, rất cần sự hỗ trợ liên ngành và đầu tư lâu dài để đảm bảo hiệu quả. Cán bộ y tế thôn bản giữ vai trò nòng cốt trong mô hình này, họ là người đồng bào, hiểu ngôn ngữ, nếp sống và tập quán nên dễ dàng truyền đạt kiến thức dinh dưỡng và tư vấn sức khỏe một cách gần gũi, hiệu quả hơn.

Bên cạnh các dịch vụ y tế trực tiếp, một trong những yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả chăm sóc dinh dưỡng là truyền thông thay đổi hành vi. Nhiều bà mẹ người dân tộc thiểu số vẫn duy trì thói quen ăn uống đơn điệu, kiêng khem sai cách trong thai kỳ hoặc sau sinh, cho con ăn dặm sớm, dẫn đến thiếu vi chất nghiêm trọng. Do đó, việc lồng ghép truyền thông về dinh dưỡng vào sinh hoạt cộng đồng là cách làm đang được một số tỉnh vùng cao triển khai hiệu quả.

Chẳng hạn, tại các buổi họp bản, hội phụ nữ hoặc phiên chợ vùng cao, cán bộ y tế có thể phát tài liệu hướng dẫn, kể chuyện dinh dưỡng bằng tiếng dân tộc, tổ chức trò chơi kiến thức để giúp người dân dễ nhớ, dễ làm theo. Dù còn nhiều thách thức, mô hình y tế lưu động và tư vấn dinh dưỡng tại bản đang chứng minh tính phù hợp với địa bàn vùng cao, vùng đặc biệt khó khăn.

Việc đầu tư thêm nguồn lực, trang thiết bị di động và chính sách hỗ trợ cho cán bộ y tế thôn bản sẽ là yếu tố then chốt để mô hình này lan rộng, tạo nền tảng vững chắc cho chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em vùng dân tộc thiểu số.

Một nghiên cứu gần đây đã đưa ra cảnh báo về việc sử dụng các sản phẩm vape trong thời kỳ mang thai, khi phát hiện ra rằng chuột mang thai tiếp xúc với thành phần cơ bản của hầu hết các loại nước vape có thể sinh ra những chú chuột con với hộp sọ nhỏ hơn và hẹp hơn. Điều đáng chú ý là trong thí nghiệm này, “vapor” không chứa bất kỳ hóa chất nào khác ngoài chất mang, không bao gồm cả nicotine.

Nghiên cứu, được thực hiện bởi nhà giải phẫu James Cray từ Trường Cao đẳng Y tế Đại học Tiểu bang Ohio, tập trung vào việc xác định cơ sở cho các tác động của chất mang lên cơ thể. Mục đích của nghiên cứu này là cho phép các nhà nghiên cứu trong tương lai có thể thêm các thành phần khác của nước vape, như nicotine, vào chất mang này và xác định được tác động của từng chất.

Để thực hiện nghiên cứu, các nhà nghiên cứu đã chuẩn bị hai công thức cơ bản của nước vape plain từ propylene glycol và glycerol. Một công thức chứa hỗn hợp 50/50 của propylene glycol và glycerol, trong khi công thức khác có tỷ lệ 30/70. Những con chuột mang thai đã được tiếp xúc với vape hits của một trong hai công thức hoặc không khí tươi như một biện pháp kiểm soát, với tỷ lệ một lần mỗi phút trong bốn giờ mỗi ngày, trong suốt thai kỳ khoảng 20 tuần của chúng.

Kết quả của nghiên cứu cho thấy rằng, so với các nhóm khác, chuột con của những con chuột mẹ tiếp xúc với chất lỏng 30/70 trong khi mang thai có hộp sọ và khuôn mặt nhỏ hơn đáng kể, đo cả về chiều rộng và chiều dài, và mũi ngắn hơn. Ngoài ra, nhóm tiếp xúc với hỗn hợp 30/70 cũng có trọng lượng cơ thể thấp hơn đáng kể so với các nhóm khác.

Việc xác định tác động sức khỏe của vape rất phức tạp do sự đa dạng của các sản phẩm vape trên thị trường và hạn chế về đạo đức trong việc thực hiện các thí nghiệm trực tiếp trên người. Tuy nhiên, nghiên cứu này cho thấy rằng ngay cả vape không chứa nicotine cũng có thể không an toàn, đặc biệt là đối với phụ nữ mang thai.

“Đây là một nghiên cứu nhỏ nói về khả năng vape không chứa nicotine không an toàn”, Cray nói. “Và đó là một dấu hiệu cho thấy chúng ta có lẽ nên nghiên cứu các sản phẩm không chứa nicotine cũng như nghiên cứu các sản phẩm có chứa nicotine”.

Nghiên cứu này đã được công bố trên tạp chí PLOS One. Các nhà nghiên cứu hy vọng rằng kết quả của họ sẽ giúp người dân đưa ra quyết định sáng suốt hơn khi mua vape và nhấn mạnh sự cần thiết phải nghiên cứu thêm về tác động của các sản phẩm vape lên sức khỏe con người.

Trường hợp đẻ rơi hiếm gặp đã xảy ra tại Bệnh viện Đa khoa Kiến Xương, Hưng Yên, vào ngày 22/7 vừa qua. Một người phụ nữ ngoài 30 tuổi, mang thai lần hai, đã bất ngờ đẻ rơi một bé trai nặng 3,3 kg tại cổng bệnh viện. Các bác sĩ và nữ hộ sinh đã kịp thời cấp cứu và hỗ trợ sản phụ, đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Đại diện bệnh viện cho biết, đây là một ca sinh ít gặp, đòi hỏi sự hỗ trợ y tế khẩn cấp ngay lập tức để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé. Tỷ lệ đẻ rơi ở các nước phát triển khoảng từ 0,1% đến 1,8%, nhưng con số này có thể cao hơn ở các nước đang phát triển.

Sản phụ đã xuất hiện cơn co tử cung từ sáng sớm và khi vừa lên xe, chị bất ngờ vỡ ối, đau bụng dồn dập. Khi tới cổng bệnh viện, đầu thai nhi đã ra khỏi âm đạo. Các bác sĩ và nữ hộ sinh đã lập tức đưa sản phụ vào phòng sinh cấp cứu và sau 3 phút hỗ trợ tích cực, bé trai nặng 3,3 kg đã chào đời an toàn. Sức khỏe mẹ và bé hiện ổn định.

Bác sĩ Bùi Thị Dịu, Khoa Sản, cho biết đây là trường hợp ‘đẻ rơi’ may mắn nhờ đội ngũ y tế phản ứng kịp thời. Nếu chậm trễ, sản phụ có thể đối mặt nguy cơ tai biến sản khoa như ngạt sơ sinh, băng huyết sau sinh hoặc nhiễm trùng hậu sản.

Theo các bác sĩ, thai phụ từng sinh con dễ chuyển dạ nhanh. Thời gian chuyển dạ sinh con lần đầu của một sản phụ trung bình kéo dài từ 6 đến 12 giờ. Ở lần sinh sau, thời gian chuyển dạ nhanh hơn bởi âm đạo đã co giãn tốt hơn. Do đó, phụ nữ mang thai cần thăm khám định kỳ và đến cơ sở y tế ngay khi có dấu hiệu chuyển dạ để được theo dõi, hỗ trợ kịp thời, đảm bảo an toàn cho mẹ và bé.

Để phòng tránh những trường hợp đẻ rơi tương tự, phụ nữ mang thai cần thường xuyên theo dõi sức khỏe và đến bệnh viện khi có dấu hiệu bất thường. Sự hỗ trợ kịp thời từ đội ngũ y tế trong trường hợp này đã giúp đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé, đồng thời cho thấy tầm quan trọng của sự chuẩn bị và sẵn sàng trong các tình huống cấp cứu y tế.

Hãy luôn ưu tiên sức khỏe và đến các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và hỗ trợ trong suốt quá trình mang thai và sinh con. Sự chủ động và kiến thức về các vấn đề liên quan đến thai kỳ sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và mang lại kết quả tốt đẹp cho cả mẹ và bé.