Luật Nhà giáo – chìa khóa để nâng cao chất lượng giáo dục

Việc Quốc hội thông qua Luật Nhà giáo là minh chứng cho cam kết của Đảng và Nhà nước trong việc tạo đột phá, nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Tuy nhiên, việc tổ chức thực hiện Luật Nhà giáo là một quá trình phức tạp và khó khăn hơn nhiều so với việc xây dựng và ban hành Luật.

Lật lại trang sử của quá trình xây dựng Luật Nhà giáo, có thể thấy rằng công trình pháp lý này được xây dựng theo tinh thần ‘kiến tạo phát triển’ của Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị. Đây là công cụ pháp lý mạnh mẽ để chuyển đổi nền giáo dục Việt Nam, không chỉ giải quyết các bất cập hiện tại mà còn mở ra kỷ nguyên mới cho nghề dạy học, nơi nhà giáo được coi là tài sản quý giá nhất và động lực chính cho sự phát triển giáo dục.

Tuy nhiên, trên thực tế, việc thực hiện Luật Nhà giáo sẽ đối diện với nhiều khó khăn và thách thức từ nhiều phía, dưới tác động của các yếu tố chính trị, xã hội, văn hóa, kinh tế. Một trong những thách thức lớn là nghề dạy học đang trải qua những biến đổi sâu sắc cùng với giáo dục dưới tác động của những xu thế toàn cầu liên quan đến tiến bộ công nghệ, bất ổn thương mại, xung đột địa chính trị, chuyển đổi dân số, phát triển bền vững.

Để hiện thực hóa cam kết của Đảng và Nhà nước, việc tổ chức thực hiện Luật Nhà giáo cần tập trung vào xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo có khả năng thích ứng và kiến tạo tương lai. Các nhà giáo cần có khả năng tương tác, gắn kết giữa nhà trường với gia đình, cộng đồng, trao đổi giữa các trường học, và làm việc hiệu quả trong các nhóm đa ngành. Đặc biệt, nhà giáo cần có năng lực mới như năng lực hợp tác, năng lực nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. Việc đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo trong tương lai phải tích hợp mạnh mẽ các kỹ năng liên ngành và giao tiếp, chuyển trọng tâm từ sự xuất sắc cá nhân sang tác động tập thể.

Một số giải pháp ưu tiên được khuyến nghị trong việc tổ chức thực hiện Luật Nhà giáo bao gồm: phát triển các chương trình đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo theo hướng chuyển đổi, thích ứng và đáp ứng sự tiến hóa của nghề dạy học; phát huy quyền tự chủ, tự quyết cùng các kỹ năng lãnh đạo và quản lý của nhà giáo để thực hiện sáng tạo các hoạt động chuyên môn; thúc đẩy cơ chế hợp tác và làm việc nhóm trong hoạt động nghề nghiệp của nhà giáo; đẩy mạnh triển khai xây dựng và phát triển văn hóa học đường, với hạt nhân trung tâm là hệ giá trị chuẩn mực của con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, và hợp tác quốc tế.

Đưa Luật Nhà giáo vào cuộc sống đòi hỏi tiếp cận toàn diện, toàn Chính phủ, toàn xã hội, để hiện thực hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước trong việc nâng cao vị thế, động lực, năng lực của đội ngũ nhà giáo với tư cách lực lượng chính chịu trách nhiệm đột phá trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục.

Ngày 28/7, tại hội nghị công bố quyết định của Đảng ủy Các cơ quan Đảng thành phố Đà Nẵng, ông Lê Trí Thanh, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam thành phố Đà Nẵng, đã được chỉ định giữ chức Bí thư Đảng ủy MTTQ Việt Nam thành phố nhiệm kỳ 2025-2030. Hội nghị cũng công bố quyết định của Ban Chấp hành Đảng bộ Các cơ quan Đảng thành phố Đà Nẵng về việc thành lập Đảng bộ MTTQ Việt Nam thành phố và quyết định của Ban Thường vụ Các cơ quan Đảng thành phố chỉ định Ban Chấp hành Đảng bộ MTTQ Việt Nam thành phố nhiệm kỳ 2025-2030 gồm 15 người.

Phát biểu giao nhiệm vụ tại hội nghị, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy, Bí thư Đảng ủy Các cơ quan Đảng thành phố Nguyễn Đình Vĩnh nhấn mạnh rằng việc thành lập Đảng bộ MTTQ Việt Nam thành phố là yêu cầu khách quan và cần thiết. Đây không chỉ là bước kiện toàn tổ chức Đảng trong hệ thống Mặt trận mà còn nhằm tăng cường sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng đối với hoạt động của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội, hội quần chúng do Nhà nước giao nhiệm vụ.

Trong thời gian tới, thành phố sẽ triển khai nhiều dự án trọng tâm, trọng điểm và tập trung phát triển trên mọi lĩnh vực kinh tế, văn hóa, giáo dục, y tế, an sinh xã hội. Phó Bí thư Thường trực Thành ủy đề nghị Mặt trận và các tổ chức chính trị – xã hội cần nhập cuộc mạnh mẽ để cùng thành phố thực hiện thắng lợi các mục tiêu, chỉ tiêu đã đề ra.

Ông Nguyễn Đình Vĩnh yêu cầu Ban Chấp hành Đảng bộ MTTQ Việt Nam thành phố khẩn trương xây dựng, ban hành Quy chế làm việc của Đảng ủy, Ủy ban Kiểm tra Đảng ủy; phân công nhiệm vụ cụ thể cho các đồng chí trong Ban Chấp hành, Ban Thường vụ và Ủy ban Kiểm tra Đảng ủy để đi vào hoạt động ngay, bảo đảm chặt chẽ, hiệu quả.

Đảng bộ MTTQ Việt Nam thành phố sẽ lãnh đạo, chỉ đạo Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam tập trung hướng dẫn Ủy ban MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội các xã, phường chuẩn bị, tổ chức thành công Đại hội đại biểu MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội cùng cấp nhiệm kỳ 2025-2030. Đồng thời, tập trung chuẩn bị thật tốt các điều kiện để tổ chức thành công Đại hội đại biểu MTTQ Việt Nam thành phố và đại hội các tổ chức chính trị – xã hội thành phố nhiệm kỳ 2025-2030 bảo đảm tiến độ, nội dung, chất lượng theo chỉ đạo của Thành ủy và hướng dẫn của Trung ương.

Mặt trận thành phố cũng được yêu cầu bám sát cơ sở, chú trọng hướng dẫn các đơn vị hoạt động còn yếu, chưa đồng bộ để nâng cao hiệu quả, nắm bắt, thực thi tốt các nội dung nhiệm vụ của mình. Đảng ủy MTTQ Việt Nam thành phố tập trung lãnh đạo, chỉ đạo Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố tổ chức quán triệt, cụ thể hóa, triển khai thực hiện hiệu quả các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Sau khi Nghị quyết số 202/2025/QH15 của Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025 được ban hành, tỉnh Kon Tum và tỉnh Quảng Ngãi sẽ được sáp nhập thành tỉnh mới có tên gọi là tỉnh Quảng Ngãi. Việc này đã đặt ra nhiều thách thức và cơ hội cho ngành giáo dục địa phương.

Ông Nguyễn Ngọc Thái, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ngãi, đã chia sẻ về những thuận lợi và khó khăn của giáo dục địa phương sau sáp nhập. Theo ông Thái, trên tinh thần thực hiện Nghị quyết số 202/2025/QH15, chủ trương của Chính phủ và hướng dẫn của Bộ Nội vụ, việc sáp nhập tổ chức ngành giáo dục giữa hai địa phương Kon Tum và Quảng Ngãi là bước đi mang tính chiến lược nhằm kiện toàn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và đáp ứng tốt hơn yêu cầu đổi mới giáo dục trong bối cảnh hiện nay.

Về mặt thuận lợi, ông Thái cho rằng sự thống nhất cao trong chỉ đạo từ lãnh đạo tỉnh tạo nền tảng vững chắc cho quá trình triển khai các chủ trương, chính sách giáo dục. Cùng với đó là sự đồng lòng, ủng hộ tích cực từ đội ngũ cán bộ, giáo viên và nhân viên tại cả hai địa phương Kon Tum và Quảng Ngãi đã góp phần quan trọng vào việc hiện thực hóa các định hướng chung một cách hiệu quả và bền vững.

Bên cạnh đó, sự tương đồng về đặc điểm dân cư, điều kiện kinh tế – xã hội giữa hai địa phương đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc phối hợp, chia sẻ kinh nghiệm trong công tác quản lý, điều hành và phát triển hệ thống giáo dục. Sự gần gũi về bối cảnh thực tiễn giúp hai bên dễ dàng tiếp cận, học hỏi và vận dụng linh hoạt các mô hình quản trị giáo dục phù hợp.

Một số lợi thế nổi bật khác cũng đang mở ra cơ hội phát triển đồng bộ cho ngành giáo dục địa phương. Quy mô tổ chức lớn hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc quy hoạch tổng thể, việc sáp nhập giúp hình thành một hệ thống giáo dục có quy mô lớn hơn và phát triển giáo dục đồng bộ, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh và khu vực miền Trung – Tây Nguyên. Đồng thời, tạo cơ hội phân bổ nguồn nhân lực một cách hợp lý giữa các vùng, góp phần giải quyết tình trạng chênh lệch về đội ngũ, tạo sự cân bằng trong tiếp cận giáo dục, nhất là ở những khu vực khó khăn.

Tuy nhiên, ông Thái cũng chỉ ra những khó khăn nhất định mà giáo dục địa phương sẽ phải đối mặt. Với địa bàn rộng, trải dài từ các xã biên giới đến đặc khu Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi đang đối mặt với nhiều thách thức trong phát triển giáo dục. Điều kiện kinh tế – xã hội còn nhiều khó khăn. Việc tổ chức lại bộ máy quản lý tại Sở Giáo dục và Đào tạo gặp không ít trở ngại do còn thiếu biên chế so với chỉ tiêu được giao.

Không chỉ vậy, sự chênh lệch về cơ sở vật chất, chất lượng đội ngũ giáo viên và trình độ học sinh giữa các vùng miền vẫn là bài toán nan giải. Nếu không có các chính sách phân bổ nguồn lực và điều tiết hợp lý, dẫn đến nguy cơ phát triển không đồng đều giữa các khu vực.

Hiện nay, đội ngũ giáo viên trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi cơ bản đáp ứng yêu cầu giảng dạy và học ở tất cả các cấp học. Tuy nhiên, đối với bậc học mầm non, tiểu học vẫn còn thiếu giáo viên so với quy định ở một số môn mang tính chất đặc thù như Mỹ thuật, Âm nhạc, Tin học, Công nghệ; đối với bậc học trung học cơ sở, trung học phổ thông vẫn còn thiếu cục bộ tại một số đơn vị.

Để khắc phục tình trạng này, thời gian tới, Sở sẽ thực hiện rà soát, tổng hợp và tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh giao bổ sung biên chế để thực hiện tuyển dụng theo quy định. Trong thời gian chờ giao chỉ tiêu biên chế, các đơn vị cơ sở giáo dục có thể hợp đồng giáo viên để giảng dạy, ngành cũng khuyến khích các trường phân công giáo viên dạy liên trường trên cùng địa bàn.

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố dự thảo Thông tư hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Sở Giáo dục và Đào tạo thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và lĩnh vực giáo dục và đào tạo của phòng chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân xã, phường, đặc khu thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Trong đó, Sở Giáo dục và Đào tạo được giao nhiệm vụ thực hiện toàn bộ việc tuyển dụng, quản lý, sử dụng, tiếp nhận, điều động, biệt phái, thuyên chuyển, bổ nhiệm, thăng hạng chức danh nghề nghiệp, thay đổi chức danh nghề nghiệp, đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá đối với đội ngũ nhà giáo, nhân sự quản lý, viên chức và người lao động trong tất cả các cơ sở giáo dục công lập trên địa bàn tỉnh theo quy định tại Nghị định số142/2025/NĐ-CP.

Đồng thời, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo bổ nhiệm lãnh đạo quản lý cấp trung học phổ thông (hoặc trường liên cấp có cấp cao nhất là trung học phổ thông) và các cơ sở giáo dục trực thuộc Sở Giáo dục và Đào tạo; còn cấp trung học cơ sở trở xuống do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã, phường, đặc khu bổ nhiệm.

Ông Thái cho biết, liên quan đến các nội dung trên, sau khi Thông tư chính thức được ban hành, chúng tôi sẽ thực hiện theo quy định.

Tại kỳ họp thứ 9 vừa qua, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết mở rộng phổ cập cho trẻ mầm non từ 3 – 5 tuổi, với mục tiêu đến năm 2030, 100% tỉnh, thành đạt chuẩn phổ cập giáo dục mầm non cho toàn bộ trẻ từ 3 – 5 tuổi.

Cùng với đó, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông trong cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân. Nghị quyết áp dụng từ năm học 2025-2026.

Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ngãi cho biết, tỉnh đang tích cực triển khai các bước chuẩn bị nguồn lực nhằm đảm bảo chính sách đi vào cuộc sống một cách hiệu quả và đồng bộ.

Thứ nhất, tăng cường cơ sở vật chất và mạng lưới trường lớp. Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ngãi chỉ đạo các địa phương rà soát, quy hoạch lại mạng lưới trường lớp, ưu tiên các xã còn thiếu lớp cho trẻ mầm non từ 3 tuổi.

Việc thống kê số lượng trẻ 3-4 tuổi chưa đến trường, đặc biệt tại vùng sâu, vùng xa và vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đang được triển khai nhằm xây dựng kế hoạch hành động giai đoạn 2025-2028.

Trong kế hoạch này, tỉnh Quảng Ngãi sẽ duy trì và nhân rộng các mô hình hiệu quả như bán trú dân nuôi, nhóm cha mẹ nòng cốt, đồng thời đầu tư xây dựng thêm phòng học, nhà vệ sinh, bếp ăn bán trú cho các trường mầm non và phổ thông, đảm bảo điều kiện học tập và sinh hoạt cho học sinh.

Thứ hai, chuẩn bị đội ngũ giáo viên. Tỉnh Quảng Ngãi sẽ xây dựng Đề án phát triển đội ngũ giáo viên giai đoạn 2026-2030, trong đó tập trung vào tuyển dụng, đào tạo và bồi dưỡng giáo viên mầm non để đáp ứng yêu cầu phổ cập từ 3 tuổi.

Đặc biệt, tỉnh quan tâm đến chính sách hỗ trợ giáo viên mầm non ngoài công lập nhằm giữ chân và thu hút nhân lực chất lượng. Song song đó, công tác bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ hiện có cũng được đẩy mạnh, gắn với chuẩn nghề nghiệp và yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục.

Thứ ba, bảo đảm nguồn tài chính. Ủy ban nhân dân tỉnh đã giao Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Sở Tài chính và chính quyền các địa phương lập dự toán ngân sách cho việc thực hiện chính sách miễn học phí và phổ cập giáo dục mầm non.

Ngoài nguồn ngân sách nhà nước, tỉnh cũng đang tích cực huy động các nguồn lực xã hội hóa để hỗ trợ thêm cho các trường. Đồng thời, Quảng Ngãi đang xây dựng cơ chế hỗ trợ học phẩm, đồ dùng cá nhân cho học sinh thuộc diện khó khăn, theo quy định tại Nghị định 66/2025/NĐ-CP của Chính phủ.

Thứ tư, chuyển đổi số và quản trị giáo dục. Tỉnh đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý giáo dục, từ khâu tuyển sinh, quản lý học sinh đến đánh giá chất lượng giáo viên và trường học. Công tác giám sát, kiểm tra việc thực hiện chính sách tại các địa phương cũng được tăng cường nhằm đảm bảo hiệu quả và công bằng trong triển khai.

Đối với chính sách miễn học phí cho học sinh phổ thông công lập và ngoài công lập từ năm học 2025-2026, ông Nguyễn Ngọc Thái cho hay, để thực hiện, tỉnh Quảng Ngãi đang tính toán ngân sách địa phương cần bổ sung, căn cứ theo mức học phí hiện hành và số lượng học sinh.

Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Sở Tài chính lập dự toán ngân sách, trình Hội đồng nhân dân tỉnh phê duyệt. Đồng thời, tỉnh xây dựng cơ chế giám sát việc miễn học phí, đảm bảo đúng đối tượng thụ hưởng và đẩy mạnh công tác tuyên truyền để tạo sự đồng thuận từ phụ huynh và nhà trường.

Việc công khai các nhóm nhiệm vụ hoặc vị trí làm việc liên quan đến khối tư thục được xem là một bước đi quan trọng trong việc tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong lĩnh vực này. Luật Cán bộ, công chức mới đã có những điều chỉnh quan trọng, mở rộng đối tượng có thể ký hợp đồng để thực hiện nhiệm vụ lãnh đạo, quản lý công. Điều này cho phép các cơ quan quản lý có thể tận dụng nguồn lực từ xã hội, bao gồm cả các chuyên gia và doanh nhân ngoài khu vực nhà nước.

Trong lĩnh vực giáo dục, đặc biệt là giáo dục tư thục, vai trò của các chuyên gia và lãnh đạo cơ sở tư thục trở nên đặc biệt quan trọng. Họ là những người trực tiếp hiểu rõ về thực tiễn vận hành, những khó khăn, tiềm năng và thách thức mà khu vực giáo dục tư thục đang đối mặt. Với kinh nghiệm và kiến thức của mình, họ có khả năng đóng góp trực tiếp vào việc hoạch định các kế hoạch và chính sách phù hợp với thực tế, khả thi và tạo động lực phát triển cho ngành giáo dục.

Nhờ có sự tham gia của các chuyên gia và lãnh đạo cơ sở tư thục, các chính sách và kế hoạch phát triển giáo dục tư thục có thể được xây dựng một cách sát thực tế và hiệu quả hơn. Sự đóng góp của họ không chỉ giúp nâng cao chất lượng giáo dục mà còn giúp tạo ra môi trường giáo dục sáng tạo, linh hoạt và phù hợp với nhu cầu của xã hội.

Đồng thời, việc công khai các nhóm nhiệm vụ hoặc vị trí làm việc có liên quan đến khối tư thục cũng tạo cơ hội cho các chuyên gia và doanh nhân tham gia vào quá trình phát triển giáo dục. Qua đó, họ có thể áp dụng kiến thức và kinh nghiệm của mình vào thực tiễn, đồng thời đóng góp vào sự phát triển của lĩnh vực giáo dục tư thục.

Cuối cùng, để phát huy tối đa vai trò của các chuyên gia và lãnh đạo cơ sở tư thục, cần có những cơ chế và chính sách hỗ trợ phù hợp. Điều này không chỉ bao gồm việc tạo điều kiện thuận lợi cho họ tham gia vào quá trình hoạch định chính sách mà còn bao gồm việc ghi nhận và đánh giá cao đóng góp của họ.