Mỹ và Nga vừa có những động thái mới liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran, làm dấy lên nhiều quan ngại về tương lai của thỏa thuận hạt nhân và mối quan hệ giữa các bên liên quan.

Trang tin Axios dẫn nguồn tin giấu tên ngày 12-7 cho biết Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ‘khuyến khích’ Iran đồng ý với một thỏa thuận mà theo đó Tehran sẽ từ bỏ quyền làm giàu uranium. Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Nga ngay sau đó đã lên tiếng bác bỏ thông tin này, gọi nó là một phần của ‘chiến dịch vu khống chính trị’ nhằm làm tăng căng thẳng xung quanh chương trình hạt nhân của Iran.

Nga và Iran duy trì mối quan hệ thân thiết, và Matxcơva được cho là đã cung cấp sự hỗ trợ quan trọng cho Tehran. Bộ Ngoại giao Nga khẳng định rằng họ luôn nhấn mạnh sự cần thiết phải giải quyết cuộc khủng hoảng liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran thông qua các biện pháp chính trị và ngoại giao.

Trong khi đó, các nước phương Tây và Israel nghi ngờ Iran đang tìm cách phát triển vũ khí hạt nhân, nhưng Tehran đã nhiều lần bác bỏ nghi đề này. Iran khẳng định quyền ‘không thể thương lượng’ của mình trong việc phát triển chương trình hạt nhân dân sự.

Mối quan hệ giữa Nga và Iran gần đây đã thu hút sự chú ý, đặc biệt là sau khi Mỹ tham gia vào chiến dịch không kích Iran cùng Israel hồi tháng 6. Dù vậy, Nga vẫn tiếp tục ủng hộ quyền sử dụng công nghệ hạt nhân vì mục đích dân sự của Iran.

Các cuộc đàm phán giữa Tehran và Washington nhằm đóng băng chương trình hạt nhân của Iran để đổi lấy việc dỡ bỏ lệnh trừng phạt kinh tế đã bị đình chỉ sau cuộc xung đột kéo dài 12 ngày bắt đầu từ ngày 13-6. Mỹ sau đó đã không kích vào các cơ sở làm giàu uranium và địa điểm hạt nhân của Iran. Hiện tại, tình hình vẫn còn nhiều bất ổn và các bên liên quan đang nỗ lực tìm kiếm giải pháp cho vấn đề này.

Cuộc xung đột giữa Israel và Iran đã leo thang đến mức độ mới trong thời gian gần đây. Rạng sáng ngày 13/6/2025, Israel đã phát động chiến dịch ‘Sư tử trỗi dậy’, huy động hơn 200 chiến đấu cơ đồng loạt tập kích vào các mục tiêu ở nhiều khu vực rộng lớn tại miền bắc Iran. Cuộc tấn công này đã làm chủ hoàn toàn không phận, phá hủy và gây thiệt hại nặng nhiều cơ sở hạt nhân, nhà máy sản xuất tên lửa đạn đạo của Tehran.

Mục tiêu quan trọng của cuộc tấn công này là các chỉ huy quân sự, các nhà khoa học hàng đầu của Iran, những người mà Tel Aviv cho rằng đóng vai trò thiết yếu trong việc thực hiện chương trình hạt nhân có thể đe dọa đến sự sống còn của Israel. Hàng loạt tướng lĩnh cấp cao đã bị thiệt mạng, trong đó có Tư lệnh Lực lượng vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), tướng Hosein Salami; Tổng tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang Iran, tướng Mohammed Bagheri… Israel còn nhắm mục tiêu vào các nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran, hạ sát cựu giám đốc chương trình hạt nhân của Iran, nhà khoa học Fereidoun Abbasi và nhiều chuyên gia vật lý, hóa học, vật lý hạt nhân… Lãnh tụ tối cao Ali Khamenei cũng là một trong những mục tiêu bị nhắm đến. Ngay lập tức, Lãnh tụ tối cao Ali Khamenei được đưa đến một nơi trú ẩn bí mật nằm sâu dưới lòng đất, hạn chế mọi liên lạc với ngay cả những phụ tá thân cận nhất và tuyệt đối tránh sử dụng các hình thức liên lạc bằng thiết bị điện tử.

Có thể nói là với sự giúp đỡ của các cơ quan tình báo, Israel đã thành công trong việc tiêu diệt các chỉ huy quân sự, quan chức tình báo cấp cao cũng như các nhà khoa học hàng đầu Iran, những người đóng vai trò hàng đầu trong chương trình hạt nhân của Tehran.

Ngay sau đó, Mỹ đã can thiệp quân sự nhằm hỗ trợ đồng minh Tel Aviv trong xung đột Israel – Iran. Ngày 19/6, Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra một tuyên bố, theo đó, ông sẽ đưa ra quyết định hành động (quân sự) hay không “trong vòng hai tuần tới”, căn cứ vào “các tiến triển trong đàm phán có thể (giữa Mỹ) với Iran trong tương lai gần”.

Tuy nhiên, vào đêm 20/6, không quân chiến lược Mỹ đã giáng đòn đánh vào các cơ sở hạt nhân chủ chốt của Iran. Bảy chiếc máy bay ném bom tàng hình chiến lược B-2 Spirit đã ném 14 quả bom xuống hai cơ sở hạt nhân của Iran là Fordow và Natanz, trong khi căn cứ thứ ba, Isfahan, bị tàu ngầm Mỹ phóng 20 tên lửa Tomahawk tấn công. Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố rằng đã “phá hủy hoàn toàn” các cơ sở hạt nhân của Iran. Có thể đoán chắc chắn một điều là chương trình hạt nhân của Iran đã bị ảnh hưởng cực kỳ nghiêm trọng và Tehran sẽ phải cần một thời gian rất dài nếu có ý định phục hồi lại chương trình hạt nhân gây tranh cãi của mình.

Bằng việc trực tiếp tấn công vào các cơ sở hạt nhân của Iran, Tổng thống Donald Trump đã phá vỡ điều cấm kị mà lâu nay ông vẫn né tránh: trực tiếp can dự vào một cuộc chiến ở bên ngoài nước Mỹ. Đây là một canh bạc chính trị đầy rủi ro, khi mà nước Mỹ có thể bị cuốn vào một cuộc chiến tranh không hồi kết mà không ai biết được sẽ dẫn tới những hậu quả gì.

Câu hỏi đặt ra ở đây là liệu các đợt oanh kích của Israel và Mỹ, vừa phá hủy các cơ sở vật chất như máy ly tâm, lò phản ứng, vừa sát hại các tướng lĩnh và nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran, liệu đã đủ khả năng phá hủy hoàn toàn chương trình hạt nhân của Tehran hay chưa? Không một ai trong thời điểm hiện tại có câu trả lời chắc chắn cho câu hỏi này.

Tổng thống Donald Trump, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth tuyên bố rằng những cuộc tấn công của Mỹ nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran không nhằm mục tiêu làm “thay đổi chế độ” ở Tehran. Nhưng lịch sử các cuộc can thiệp quân sự từng nhiều lần cho thấy một khi tiếng nói của bom đạn thay thế cho đối thoại thì không loại trừ khả năng từ những mục tiêu hẹp ban đầu đã trượt sang các mục tiêu rộng lớn hơn, lâu dài, phức tạp và khó giải quyết hơn.