Trong bối cảnh Hà Nội hiện đại đang không ngừng thay đổi với sự xuất hiện của những tòa nhà chọc trời, vẫn còn một nơi lặng lẽ tồn tại, mang đến cho du khách một trải nghiệm độc đáo về văn hóa Ê Đê. Quán cà phê Tô Tô, tọa lạc tại số 23 phố Châu Long, trong một căn nhà cổ hơn 100 tuổi, đã trở thành một điểm đến lý thú cho những ai muốn khám phá văn hóa Tây Nguyên giữa lòng Thủ đô.

Căn nhà cổ nơi Tô Tô Cafe tọa lạc là một trong những công trình kiến trúc được bảo tồn từ năm 1924. Sau thời gian dài bị bỏ hoang, nơi đây đã được nhóm nghiên cứu thuộc Trung tâm Sáng tạo Trẻ UNESCO Hà Nội (UNESCO YCC Hanoi) khôi phục thông qua dự án ‘Đưa rừng về phố’. Quán cà phê Tô Tô ra đời với mục tiêu tái tạo một hệ sinh thái thu nhỏ giữa lòng đô thị, tạo ra một không gian xanh và mang đến trải nghiệm văn hóa đặc biệt.

Không gian quán được bài trí bằng những vật dụng mang đậm hơi thở Tây Nguyên, từ chiếc gùi, cái chiêng, đến bình nước, quần áo truyền thống. Tất cả đều là kỷ vật gia đình được anh Y Tô Tô Kbruôr, chủ quán, thu thập và trưng bày. Cà phê ở đây cũng là một câu chuyện văn hóa, với tất cả các loại cà phê Robusta được trồng, rang và xay tại Đắk Lắk, theo công thức truyền khẩu của người Ê Đê.

Một trong những điểm nhấn thú vị của Tô Tô Cafe là cách thưởng thức cà phê theo ‘chung nguồn cội’, một phong tục của người Ê Đê. Cà phê được đựng trong bình gốm và rót ra từng ly nhỏ, đảm bảo vệ sinh nhưng vẫn giữ được tinh thần về nguồn cội. Quán cũng mang đến một thực đơn đa dạng, từ các món cà phê truyền thống đến các món cà phê sáng tạo, với mức giá hợp lý.

Mặc dù mới mở cửa vào ngày 8.5.2025, Tô Tô Cafe đã thu hút được sự quan tâm của nhiều thực khách, trong đó có cả người nước ngoài. Quán vẫn đang trong quá trình hoàn thiện và phát triển, với mục tiêu trở thành một không gian kết nối cộng đồng, nghệ thuật và di sản.

Giữa những quán cà phê hiện đại bậc nhất của Hà Nội, Tô Tô Cafe chọn một con đường khác – lặng lẽ nhưng đầy bản lĩnh. Quán không chỉ là nơi để uống một ly cà phê đậm vị núi rừng, mà còn là nơi để lắng nghe, cảm nhận và kết nối với một nền văn hóa ít được kể, giữa một căn nhà trăm tuổi vẫn còn giữ lại mạch đập của thời gian.

Trong xã Ngọc Tố, thành phố Cần Thơ, anh Lý Minh Tâm, 27 tuổi, người dân tộc Khmer, đã và đang âm thầm gìn giữ âm sắc truyền thống từ nhạc ngũ âm trong đời sống văn hóa, tinh thần của đồng bào Khmer. Với tình yêu sâu sắc đối với âm nhạc truyền thống, anh Tâm đã dành cả tuổi thơ và thanh xuân để nghiên cứu, học tập và biểu diễn loại nhạc cụ đặc biệt này.

Sinh ra trong một gia đình yêu nghệ thuật truyền thống Khmer, anh Tâm đã được nuôi dưỡng bằng những âm thanh ngũ âm vang lên từ ngôi chùa trong phum sóc từ nhỏ. Anh cho biết, bà và cha anh từng là nhạc công chơi các nhạc cụ Khmer trước đây nên anh đã mê mẩn các loại nhạc truyền thống dân tộc từ bé. Những âm thanh ấy, cứ mỗi lần ngồi xem các nghệ nhân, nhạc công hoà tấu là anh lại học theo và ao ước được chơi một lần.

Năm lên 11 tuổi, khi bạn bè cùng trang lứa còn mải chơi các trò chơi trẻ con, thì Tâm đã được tiếp xúc dàn nhạc ngũ âm, loại nhạc cụ truyền thống Khmer được hợp thành bởi 5 bộ nhạc, được làm từ 5 loại chất liệu khác nhau tạo nên 5 âm sắc riêng biệt gồm: Bộ đồng, bộ sắt, bộ mộc, bộ hơi và bộ da. Với tình yêu sâu sắc, chỉ trong một thời gian ngắn, anh Tâm đã chơi thành thạo và được chọn vào đội nhạc ngũ âm của chùa Khmer tại địa phương, đồng thời được theo đoàn đi biểu diễn khắp nơi mỗi khi có lễ hội.

Theo anh Tâm, cảm giác được hòa mình vào những bản nhạc dân gian từ các nhạc cụ ngũ âm trong lễ hội truyền thống Khmer, như tết cổ truyền Chôl Chnaam Thmây, lễ Sene Đôn-ta, Lễ dâng y Kathina… hay mỗi lần được biểu diễn ở các lần tổ chức sự kiện đều khiến anh thấy mình là một phần của văn hóa dân tộc mình. Đó không chỉ là âm nhạc, mà còn là linh hồn của cộng đồng Khmer.

Không chỉ là người biểu diễn, khoảng 4 năm nay, anh Tâm còn trở thành người gieo mầm âm nhạc khi trực tiếp dạy nhạc ngũ âm cho các em nhỏ tại các chùa Khmer trong địa phương. Những lớp học diễn ra đều đặn vào các dịp nghỉ hè, buổi tối hay dịp cuối tuần, thu hút các em nhỏ, thanh thiếu niên Khmer yêu âm nhạc truyền thống tham gia.

Không chỉ dừng lại ở việc truyền dạy, anh Tâm còn nghiên cứu, tìm tòi về quy trình làm ra nhạc cụ ngũ âm. Từ việc chọn loại gỗ, tre phù hợp, xử lý mặt trống đến cân chỉnh âm thanh, tất cả đều được anh tỉ mỉ. Dù gặp không ít khó khăn do không có sách vở hay thầy chỉ dẫn, nhưng bằng sự tâm huyết, tình yêu nhạc cụ truyền thống, anh Tâm đã tự học tập, tự tìm hiểu và tự chế tác thành công 4 loại nhạc cụ trong dàn ngũ âm, gồm: Rôneat Ek, Rôneat Thung, Rôneat Đek và trống và anh đã bán được nhiều nhạc cụ do anh tự làm cho các đội nhạc ngũ âm trong địa phương.

Giữa nhịp sống hiện đại ngày càng hối hả, việc một người trẻ dành trọn tâm huyết cho nhạc cụ truyền thống như anh Lý Minh Tâm đã giúp bản sắc Khmer không chỉ được gìn giữ, mà còn tiếp tục được lan tỏa bền vững trong cộng đồng dân tộc Khmer.